Ishte një operacion super sekret, kishte rreth 18 muaj që planifikohej. Me emrin e koduar “Rrjeta e Merimangës”, ai u ekzekutua me efekt shkatërrues pasditen e djeshme dhe ishte njëkohësisht i guximshëm dhe gjenial.
Dhe, siç tha Volodymyr Zelensky, vetëm disa orë para se delegacionet ukrainase dhe ruse të takohen për bisedime në Stamboll sot, sulmi ndaj bombarduesve bërthamorë të pazëvendësueshëm të Vladimir Putinit “do të shkruhet padyshim në librat e historisë”.
Sulmi u krye pikërisht 29 vjet nga dita kur Ukraina i dorëzoi Rusisë dhjetëra nga të njëjtët bombardues strategjikë, së bashku me 2,000 koka bërthamore strategjike dhe 176 raketa balistike ndërkontinentale, në këmbim të një premtimi për të mos u sulmuar, sipas Memorandumit të Budapestit.
Në sulmin e tyre më të guximshëm deri më tani në këtë luftë, forcat speciale ukrainase fillimisht kontrabanduan 117 dronë kamikazë të kontrolluar me pamje të drejtpërdrejtë (FPV) — të cilët u japin pilotëve kontroll në kohë reale — në territorin rus.
Pastaj erdhën kabina druri të lëvizshme, çatitë e të cilave kishin ndarje të fshehta ku ishin fshehur këto armë të vogla fluturuese. Ato u ngarkuan në kamionë civilë që shkonin në territorin armik, me shoferë vendas që duket se nuk ishin në dijeni se ç’po transportonin.
Në fund, pasditen e djeshme, me të gjithë kamionët brenda rrezes së pesë bazave ajrore nga veriu i Rusisë deri në Siberi mijëra kilometra larg Ukrainës, ata goditën.
Çatitë e kabinave prej druri u hapën nga distanca dhe dronët FPV nisën fluturimin.
Me ndihmën e kamerave të vendosura përpara, dronët e armatosur me raketa shkuan drejt bombarduesve të kushtueshëm rusë.
Pamjet tregonin avionë të shkatërruar në flakë dhe mbrëmë, burime të sigurisë ukrainase pretendonin se kishin asgjësuar 41 avionë me një vlerë afro 1.8 miliardë Euro.
Mes tyre janë bombarduesit bërthamorë Tu-95 dhe Tu-22M, si dhe avioni i zbulimit A-50 “Mainstay”, me një vlerë rreth 290 milionë Euro, që përdoret si radar dhe qendër komande, dhe për të cilin Rusia besohet të ketë vetëm rreth dhjetë ekzemplarë.
“Mainstay” janë kritikë për të koordinuar avionët luftarakë dhe mbrojtjen ajrore ruse, që do të thotë se kjo goditje do ta ketë dëmtuar rëndë përpjekjen luftarake të Putinit. Moska ka ndaluar prodhimin e këtyre avionëve prej kohësh, që do të thotë se, nëse konfirmohet, këto mjete nuk mund të zëvendësohen. Janë vetëm rreth 120 Tu-95 dhe Tu-22M në gjendje pune, dhe ata janë jetikë për sulmet e përnatshme të Putinit ndaj Ukrainës.
Ata ishin zhvendosur në baza ajrore mijëra km larg Ukrainës, jashtë rrezes së raketave Storm Shadow dhe ATACMS të furnizuara nga Perëndimi, të cilat kanë një rreze deri në 300 km.
Dronët FPV, të cilët mund të arrijnë vetëm 20 km, do të kishin qenë gjëja e fundit që do të pritej nga rusët. Zelensky mbrëmë deklaroi se operacioni kishte shkatërruar një të tretën e bombarduesve strategjikë të Rusisë dhe ishte kryer nën hundën e shërbimeve sekrete të saj.
Ai tha: “Më interesante është që ‘zyra’ e operacionit tonë në territorin rus ndodhej ngjitur me selinë e FSB-së, në një nga rajonet e tyre. Në total, 117 dronë u përdorën në operacion, me një numër të barabartë operatorësh, dhe u goditën 34 për qind e mbajtësve të raketave strategjike në bazat ajrore. Ne do të vazhdojmë.”
Blogeri ushtarak Roman Alekhin tha se ky incident do të mbahet mend si “Pearl Harbor-i i Rusisë” — një referencë për sulmin japonez ndaj SHBA-së në vitin 1941 që nxiti Uashingtonin të hynte në Luftën e Dytë Botërore.
Por ekspertët gjithashtu bënë krahasime me sulmin e SAS-it në vitin 1942 në aeroportin Sidi Haneish në Egjipt, kur komandot britanike neutralizuan 40 avionë të Luftwaffes me makina xhip të armatosura me mitraloza.
Edhe pse ky sulm nuk ishte një moment vendimtar në Luftën e Shkretëtirës, ai rriti ndjeshëm moralin britanik dhe dëmtoi logjistikën e Boshtit në Afrikën e Veriut. Ajo gjithashtu ishte një nga ngjarjet kyçe që ndihmoi në ndërtimin e statusit legjendar të SAS-it.
Ish-piloti i RAF-it dhe analisti ushtarak Mikey Kay i tha BBC-së: “Rusët nuk do ta kishin imagjinuar kurrë diçka të tillë. Dua të them, është gjeniale, po të mendosh vetëm për efektin shkatërrues që ka pasur mbi asetet strategjike të Putinit.”
Philip O’Brien, profesor i studimeve strategjike në Universitetin e St Andrews, e quajti këtë sulm “operacionin më të jashtëzakonshëm dhe të suksesshëm të luftës”.
Ai i tha The Times: “Kjo është një goditje e madhe për fuqinë ajrore strategjike të Rusisë, që është e vështirë të mbivlerësohet. Nuk e dimë se si do të reagojë Rusia, por mund të supozojmë se do të jetë e dhunshme.”
Një kanal në Telegram i quajtur Fighterbomber, që besohet të drejtohet nga kapiteni Ilya Tumanov i Ushtrisë Ruse, shkroi për sulmin: “Kjo ditë më vonë do të quhet një ditë e zezë për aviacionin me rreze të gjatë të Rusisë. Dhe dita nuk ka mbaruar ende.”
Zelensky, i cili thuhet se e ka mbikëqyrur këtë operacion për më shumë se një vit e gjysmë, festoi sulmin në rrjetet sociale mbrëmë.
Presidenti ukrainas shkroi: “Një rezultat i arritur vetëm nga Ukraina. Një vit, gjashtë muaj dhe nëntë ditë nga fillimi i planifikimit deri në ekzekutimin efektiv. Operacioni ynë më i gjatë.”
Ai shtoi: “Këto janë veprime të Ukrainës që padyshim do të shkruhen në librat e historisë.”
Një delegacion nga Kievi pritet të takohet me homologët e tyre nga Moska për raundin e dytë të bisedimeve të paqes në Stamboll sot, por mbrëmë nuk ishte ende e qartë nëse do të zhvillohej.
Ukraina ka thënë se propozimet e saj do të përfshijnë një armëpushim të plotë 30-ditor të ndjekur nga kthimi i të gjithë të burgosurve të të dyja palëve. Negociatorët gjithashtu duan që rreth 20,000 fëmijë ukrainas të rrëmbyer nga Rusia të kthehen në atdhe përpara se Zelensky dhe Putini të takohen.
