Po cila eshte origjina e krizes? Presidenti Erdogan ka dominuar ne 15 vitet e fundit ne jeten politike, ekonomike dhe kulturore ne Turqi, ne mes tjerash, duke marre levdata dhe perkrahje nga komuniteti nderkombetar dhe investitoret e huaj, per drejtim te suksesshem te reformave ekonomike ne vend, reduktim te inflacionit dhe rritje ekonomike rreth 60% ne terma real.
Por, pas deshtimit te grushtshtetit, Erdogan filloj te ndryshon drastikisht menyren e udheheqjes se vendit, duke rritur presionin ne cdo institucion te pavarur, perfshire edhe ate qe eshte me shqetesuesja per investitoret e huaj, te politikberesit e Bankes Qendore Turke.
Per te arsyetuar ndryshimin radikal dhe udheheqjen autoritare, e vetmja rruge e sigurte ishte krijimi i kushteve per performance te fuqishme ekonomike, prandaj Erdogan i shtyri bankat te kreditojne me shume ekonomine, ndersa bente thirrje te vazhdueshme per Banken Qendrore te ul normat e interesit, per te rritur kerkesen per kredi te reja. Rezultati doli befasues. Inflacioni arriti ne 16%, ndersa Lira turke po shenon rekorde negative, me nje trend te pandalshem te renies te vleres.
A ka zgjidhje Turqia per te tejkaluar krizen?
Krizat si kjo nuk ndreqen me apele per nxjerrje te “arit nga jasteku”. Keto kriza zgjidhen me mjete konvencionale: qofte me rritje te normes se interesit per kreditim (te cilen nuk do ta lejoj Erdogan), qofte me me nje sasi te caktuar te dollareve amerikan, qe do te mundesonin te ndalnin renien e lires turke ne tregjet nderkombetare, por problemi qendron ne faktin qe Turqia, rezervat e veta valutore nuk i mban ne dollare, por i mban ne ari, vlera e te cilit eshte ne renie. Pra Erdoganit, i kane mbet pak opsione per kete krize. Kur politika perzihet ne ekonomi, nuk te ndihmon as Zoti.
Kriza e valutes turke, nese nuk ka zgjidhje te shpejte, do te kete ndikime, sidomos ne tregjet financiare ne Evrope dhe klimen politike ne Evrope. Kriza do te kete impakt te jashtezakonshem ne marreveshjen e Turqise me vendet evropiane, per strehimin e refugjateve nga Siria. Me krizen ne rritje, Turqia do ta kete te pamundshme t’i ofroj kushte ketyre refugjateve, te cilet alternative do ta kene Evropen.
