50 Fakte që nuk i dini për Junikun, të përgatitura dhe përzgjedhura nga Ma. Prof. Arton Loshaj, të cilat shërbejnë si fakte për ata që dëshirojnë të dinë për Junikun
1. Juniku si vendbanim përmendet në librin e Ptolemeut (87-150) me emërtimin JUDICO, si pjesë e Judico- avi, atum, are: që do të thotë- gjaku. Junetio-onis: që do të thotë-bashkim, lidhje. Unus, a unum: që do të thotë- i vetëm, i jashtëzakonshëm, i veçantë, i pashoq. Dardanisë Ilire, Perandorisë Romake.
2. Mbi Junik gjendet një vend që quhet Gradina, ku mendohet se ishte i banuar që nga koha Ilire.
3. Sipas defterit osman të viti 1485, Juniku kishte 52 shtëpi dhe ishte vend pazari.
4. Juniku sipas pushtuesve osman ishte një nga vendbanimet më të mëdha të kësaj ane, i njohur me ermin ALLTËN (vend i artë)
5. Juniku ishte i vetmi fshat në trojet shqiptare ku jetonin 12 fise shqipatre, tani jetojnë 10 prej tyre.
6. Xhamia në lagjen Çoku është ndërtuar në vitin 1570, dhe është njëra nga më të vjetrat në rajonin e Dukagjint.
7. Është një vend qe quhet “Therra e Kishës”, ku mendohet se ishte një Kishë katolike e periudhës mesjetare.
8. Më 21-25 maj 1912 në Junik u mbajt Kuvendi i Junukut, drejtuar nga Hasan Prishtina dhe atdhetarë të tjerë, ku morën pjesë 250 delegat nga vise të ndrshmë shqiptare. Vendimet e Kuvendit i dhanë shtytje kryengritjes së përgjithshme shqiptare kundër pushtuesit osman dhe pretendimeve sllave.
9. Si rezultat i rezistencës dhe luftrave kundër pushtuesve nga dhjetori i viti 1921 deri në shkurt të 1923, Juniku ishte Zonë Neutrale, ku gjatë viti 1923 forcat serbo-malazeze dogjën 12 shtëpi, vranë 60 burra dhe plaçkitën në gjithë Zonën Neutrale.
10. Oda e Junikut është e njohur në trevat shqiptare si një institucion ku ndahej dhe pleqërohej drejtësia. Në këtë odë për disa shekuj me radhë janë pleqëruar ngatërresa të ndryshme dhe asnjëherë nuk është thyer ndonje vendim i dalë nga ky institucion. Oda e Junikut udhëhiqej nga 6 krerë, 12 pleqë përfaqësues të fiseve, dhe 24 dorzanë. Ajo që është pleqnue në Junik nuk ka mujt me u pleqnue diku tjetër, çka do të thotë u vulosë në Odën e Junikut.
11. Juniku është e vetmja Komunë në Kosovë që nuk ka minoritete, 100% e banuar me popullsi shqiptaro-ilire.
12. Në Junik ishin disa Valavica, ndër to në lagjen Berishë dhe në lagjen Gacafer, të cilat shërbenin për përpunuimin e leshit dhe veshjeve kombëtare. Sot është një dhe shërben si muze dhe qendër rinore.
13. Në Junik dikur kishte 30 mullinj, disa nga ta ishin: Mulliri i Tofajve, Mulliri i Sadridinve, Mulliri i Hoxhës, Mulliri i Tahirselmanëve, Mulliri i Gjotës, Mulliri i Ahmet Halitit, Mulliri i Çokut, Mulliri i Kadri Makës, Mulliri i Sallajve etj.
14. Në Junik janë 2 Xhami, 1 Teqe dhe 10 Tyrbe.
15. Sipërfaqja e zonës kadastrale e Junikut është 7.467, 7 ha, dhe paraqet zonën e tretë kadastrale më të madhe nga qendrat komunale në Kosovë.
16. Sipërfaqja e përgjithshme e territorit të Komunës së Junikut është 77,7 km^2
17. Maja më e lartë në Republikën e Kosovës është në Junik, dhe quhet Gjeravica, me lartësi mbidetare 2656 m.
18. Në Junik hasen liqene glaciale (akullnajore), të krijuara gjatë epokës së akullnajave, ata janë: Liqeni i Madh dhe i Vogël i Gjeravicës, si dhe Liqëni i Tropojës, ku karakterizohen me ujë të pastër gjatë gjithë vitit. Në pjesën më të madhe të viti këta liqej janë të ngrirë.
19. Qendra e Junikut ka lartësi mbidetare 553 m, ndërsa pika më e lulët është 426 m.
20. Temperatura mësatare vjetore e ajrit është rreth 9,8 ℃, kurse sasia mesatare e të reshurave vjetore është 1.466 mm, që paraqet rekord të reshjeve në teritorin e Kosovës.
21. Junikut ka hapësirën më të pasur me ujra nëntoksore në nivel të Kosovës.
22. Bjeshkët e Junikut të përfshira brenda Parkut Kombëtar, ku rreth 8.4% e hapësirës së parkut i takon Komunës së Junikut.
23. Gjatë luftës së Kosovës 1998-1999, Juniku u shkatërrua pothujse mbi 90%, ndër to edhe dhjetra kulla të rëndësishme kulturore e historike, që ishin vlerë e trashëgimisë së Kosovës. Disa nga kullat janë rindërtuar e restauruar.
24. Pos dëmëve material, në Junik gjatë luftës së fundit 1998-1999, kanë rënë në mbrojtje të vendit: 20 Dëshmorë ,19 të rënë, 40 të rënë në masakrën e Mejës.
25. Juniku është e vetmja Komunë në Kosovë që Kullën e ka shndërruar në Bibliotekë të Komunës, e cila emërtohet me emrin e poetit të madh vendas, “Din Mehemeti”.
26. Në Junik gjenden disa kulla, të cilat shërbejnë si bujtina për turistë vendorë e ndërkombëtar si: Kulla e Ramë Zyberit.
27. Juniku u furnizua me energji elektrike në vitin 1958.
28. Në Junik ka disa shoqata bjeshkatare, por më e rëndësishmja është “Rrasa e Zogut”, e cila organizon çdo vit në muajin qershor “Ditët e Gjeravicës”, ku marrin pjesë mbi 500 vetë nga trevat e ndryshme të trojeve shqipare dhe ndërkombëtare.
29. Juniku është njëra nga 5 komunat në Kosovë që ka qindra hektarë me gështenja.
30. Në Junik është Teqja e Sheh Xhaferit, e cila për nga madhësia konsiderohet si më e madhja në Ballkan.
31. Shkolla e parë shqipe në Junik u hap në vitin 1915.
32. Në Junik u njoh Ushtria Çlirimtare e Kosovës nga bashkësia ndërkombëtare, me takimin që u bë në mes të dërguarit amerikan Richard Hollbruk dhe përfaqësuesve të UÇK-së.
33. Në Junik janë të njohura tri beteja të UÇK-së, ajo e Zharreve, e Kallavajit dhe e Rogopeqit. Në gusht të vitit 1998, në mbrojtje të Junikut u vranë edhe luftetarët Bedri Shala, Bekim Berisha -Abeja dhe shumë luftetarë të tjerë!
34. Mbi 20 mijë ushtarë të UÇK-së kaluna nëpër Junik, duke e furnizuar me armatim Kosovën në luftën e fundit 1998-1999.
35. Në Junik është vetëm një shtatore, ajo e Heroit të Kosovës Edmond Hoxha.
36. Data e çlirimit të Junikut është 13 qershor 1999.
37. Juniku ishte disa herë Komunë si në vitet: 1921-23, mbas Luftës së Dytë Botrore 1945 deri në fillim të viteve 1950, ku Juniku bashkohet me Komunën e Deçanit. Pas luftës 1998/99 Juniku fiton statusin më 26.06.2006 si Pilot Komunë, ndërsa me 13 gusht 2008 u zyrtarizua si Komunë. Kryetar i parë i Junikut ishte Ali Bajraktari në vitet 1931-1941.
38. Komuna e Junikut është shpallur dy vite radhazi 2016, 2017, si Komuna me transparente dhe me shërbimet më të mira në Kosovë, kjo falë qeverisjes së mirë në krye me kryetarin Agron Kuçi.
39. Komuna e Junikut ka: 1 kryetarë, 1 nënkryetarë, 7 drejtor, 15 asamblesit, 63 punëtor të tjerë asministrativ.
40. Shkolla Fillore e Mesme e Ulët në Junik mban emrin e Heroit të Kosovë “Edmond Hoxha”, ajo ka: 1 drejtor, 1 sekretar, 1 pedagog, 4 edukatore, 14 mësues klase, 23 arsimtar, 5 puntorë teknik dhe mbi 700 nxënës.
41. Gjimnazi i Junikut mbanë emrin “Kuvendi i Junikut”, i cili u pavarësua në vitin 2007, dhe nga 2018 është edhe një paralele e mjekësisë. -Në Gjimnazin e Junikut janë: 1 drejtor, 2 doktor të mjekësisë, 4 profesor me master, 9 profesorë, 1 pedagog, 3 puntorë teknik dhe 220 nxënës.
42. Komuna e Junikut ka dy fshatra imagjinare pasi që nuk jeton asnje familje atje, fshatrat Gjocaj dhe Jasiq. Këto familje janë shpërngulur dhe jetojnë në lagjen “Agim Ramadani”.
43. Hoteli i vetëm ne Bjeshkët e Junikut është “Grand Gjeravica”, i cili gjendet në lartësi mbidetare 1800 m. Hoteli ofron shërbime të shkëlqyera, si në akomodim, po ashtu edhe me restoranin e tij me ushqime tradicionale. Në veçanti me pamjen mahnitëse të Alpeve shqiptare që e rrethon atë.
44. Junikasve iu pëlqen që emërtimin JUNIK ta shqiptojnë duke e theksu me një vizë ndarëse inicjalen e parë si në theksim J-UNIK, që do të thotë Janë Unik.
45. Në pesë vitet e fundit në Junik kanë shërbyer 5 qytetar amerikan, vullnetar të Korpusit të Paqes, të cilë e jepin kontributin e tyre si mësimdhënës të gjuhës angleze në të dy shkollat e Jnikut, në mënyra që nxënësit ta zotërojnë sa më mirë këtë gjuhë internacionale.
46. Qendra e Mjeksisë familjare mbanë emrin e doktorit të parë në Komunën e Deçanit që ishte edhe Juniku në atë kohë “Ali Hoxha”, stafi i saj është: 1 kryeshef, 10 droktor, 12 motra medicionale, 4 shofer, 1 laborant, 2 punëtorë teknik.
47. Historiani i parë në Kosovë Prof Dr. Skënder Rizaj, ishte me prejardhje nga Juniku.
48. Deputeti i vetëm nga Juniku ishte Haxhi Kraku në vitin 1992.
49. Nga Juniku kanë dalë dy boksier profesionist në kategorinë e rendë dhe një sportist i atletikës, të cilët me talentin e tyre në këtë sporte e, kanë arritur deri tek titiulli i kampionit të Europës dhe i Kosovës,ata janë: Luan Krasniqi, Haxhi Krasniqi dhe Arsim Miroci i cili është kampion i 7-fishë i atletikës në Kosovë.
50. Logoja e Komunës së Junikut është më e bukura dhe më domëthënëse si logo komunale në Republikën e Kosovës, ajo përbëhet nga tri elemete: 1) Kulla e cila simbolizon qëndresen, mikëpritjen, objektin isntiticional odën; 2) Plisin (qeleshen), i cili është vërtetuar që është simboli më i vjetër shqiptar, që daton që nga koha Iliro-Pëllazge, në logo janë 12 plisa, që simbolizojnë 12 fiset në Junik; 3) Shqiponja dykrenare, simboli më i dashur i shqiptarëve.
Përgatiti: Arton Loshaj
– Arton Loshaj, u lind më 15.03.1983, në Fshatin Carrabregu i Epërm komuna e Deçanit. Shkollën fillore dhe të mesmen i kreu në Deçan. Studimet e larta i përfundojë në Universitetin e Prishtinës Fakulteti i Filologjisë Dega Letërsi shqipe, në vitin 2006, ndërsa në vitin 2011 ka përfunduar Materin në Prishtin në Degën e Letërsisë shqipe, ku morit titullin Master i Shkencave Filologjike. Është mësimdhënës i lëndës Gjuhë Shqipe dhe Letërsi në Gjimnazin “Kuvendi i Junikut” në Junik që nga viti 2008. Nga viti 2011 është pjestar në Forcën e Sigurisë së Kosovës, struktura Rezervë, ku mban gradën Major. Poashtu nga viti 2013 është kryetar i fshatit Carrabregu i Epërm. Shkruan GazetaProjekti.
