Kur unë u rrita në Shqipëri në vitet 1990, babai i një prej miqve të mi ishte kontrabandist njerëzish. Ne e thërrisnim B-ja i çalë.

B-ja i çalë nuk kishte qenë gjithnjë një kontrabandist. Përpara se vendi të kalonte nga një shtet komunist në një shtet liberal, ai punonte me turne në kantier, ku thurte rrjeta peshkimi dhe rilyente varkat.

Ai as që dukej si kontrabandist – ishte i vogël, anemik dhe ecte duke çaluar.

Në fakt ai as nuk zgjodhi të ishte kontrabandist – reformat e privatizimit që shoqëruan ardhjen e pluralizmit politik i detyruan menaxherët e kantiereve të bënin shkurtime të detyrueshme, kështu që B-ja dhe gruaja e tij e gjetën veten të papunë.

Madje as nuk e shihte veten si kontrabandist: ishte një punë si shumë të tjera. Ai paguhej për të ndihmuar njerëzit me gomone të arrinin në Itali dhe paratë i duheshin për të ushqyer fëmijët e tij.

Kishte pak frikë, por nuk i vinte turp për veprimtarinë e tij. Për dekada, shqiptarët ishin vrarë nga shteti i tyre sa herë që tentonin të kalonin kufirin. Në rastet shumë të rralla në të cilat njerëzit arrinin të kishin sukses, të afërmit e lënë pas përndiqeshin. Më në fund, shqiptarët ishin të lirë dhe B-ja i çalë po i ndihmonte të realizonin ëndrrat e tyre. Ai fliste për këtë me një ndjenjë të lehtë krenarie.

Një natë, B-ja i çalë u zhduk dhe nuk u kthye më. Disa njerëz thanë se ai ishte vrarë; të tjerë thanë ishte mbytur në detin Adriatik, i ngrënë nga të njëjtët peshq për të cilët ndërtoi rrjeta në jetë.

Migrimi ka qenë një bekim dhe një mallkim për Shqipërinë që nga fundi i Luftës së Ftohtë.

Ka qenë një bekim sepse pa remitancat nga emigrantët shqiptarë, familjet e tyre do të kishin luftuar me ndikimin shkatërrues të reformave neoliberale të “terapisë së shokut” që premtuan ta kthenin një shtet të izoluar e të dështuar komunist në një parajsë kapitaliste në lulëzim.

Ka qenë një mallkim sepse, ndryshe nga çfarë “Tory” (konservatorët) do të donin që t’i besoni propagandës konservatore, askush nuk është i lumtur të lërë vendin e tij vetëm për të vënë njerëzit kundër njëri tjetrit. Edhe duke lënë mënjanë rreziqet e kalimeve të paautorizuara, madje edhe aty ku rrugët legale janë të mundura, migrimi copëton familjet dhe ikja e rinisë është një plagë e hapur.

Çdo vit shteti shqiptar investon në mjekë dhe infermierë që menjëherë pas diplomimit braktisin vendin e tyre, të joshur nga pagat më të larta dhe kushtet më të mira të jetesës në perëndim.

Kur ju mbështetni një sistem imigrimi sipas rregullave ose pranoni që Britania duhet të investojë në tërheqjen e emigrantëve me kualifikim të lartë, ju po miratoni në mënyrë efektive një formë shfrytëzimi.

Shqiptarët do të punojnë dhe do të paguajnë taksa për të moshuarit britanikë, të cilët më pas do të jenë infermierët që do të kujdesen për ta. Spitalet atje do të kenë mungesa në mënyrë që pacientët këtu të vazhdojnë të marrin kujdesin e duhur.

Qeveritë perëndimore vështirë se shqetësohen nga kjo. Migrimi për ta është thjesht statistikë. B-ja i çalë ishte një nga qindra mijëra shqiptarët, fati i të cilëve u vulos nga shpërngulja. Unë jam një tjetër. Për qeverinë britanike dhe sekretaren e saj të brendshme, Suella Braverman, ne jemi të dy kriminelë.

Një “pushtim” nga shqiptarët, madje duke lënë mënjanë besueshmërinë e asaj metafore në një vend me një nga normat më të ulëta të azilkërkuesve në Evropë, sugjeron një ndryshim të papritur të tendencave dhe një qëllim të dallueshëm e keqdashës për të synuar Britaninë e Madhe.

E vërteta është se që nga përfundimi i Luftës së Ftohtë, Shqipëria ka pasur shkallën më të lartë të migracionit për frymë në Evropë, një trend që Kombet e Bashkuara parashikojnë të vazhdojë edhe për të paktën dy dekada të tjera. Pas krizës financiare të viteve 2008-9, kur BE-ja morri frymën vendeve si Greqia (ku më shumë se gjysma e popullsisë emigrante është shqiptare), remitancat ranë ndjeshëm.

COVID-19 i dha një goditje tjetër një shteti tashmë të dobët dhe të mbushur me pabarazi, pasi shumë biznese u mbyllën dhe kostot e kujdesit shëndetësor u rritën. Nuk ndihmoi as fakti që “aleatët” tanë evropianoperëndimorë grumbulluan vaksina pa u shqetësuar për implikimet afatgjata për vendet e tjera.

Por pavarësisht gjithë kësaj, në verën e vitit 2021 dhe pas tërheqjes së NATO-s nga Afganistani, Shqipëria – një vend me 2.8 milionë banorë dhe një nga më të varfrit në Evropë – ra dakord të presë 4 mijë refugjatë afganë të refuzuar nga shtetet më të pasura të NATO-s.

Është e vërtetë që vitin e fundit numri i emigrantëve shqiptarë ka ardhur në rritje, si në BE ashtu edhe në Britaninë e Madhe. Kjo është alarmante për Shqipërinë, por vështirë se do të provokonte kolapsin e një vendi të G7.

Shqiptarët e dinë – edhe përmes mediave sociale – se pas Brexit ka mungesa të konsiderueshme në tregun e punës në Mbretërinë e Bashkuar. Janë punëtorët e BE-së që Britania e Madhe ka humbur si rezultat i Brexit, të cilët ata shpresojnë t’i zëvendësojnë.

Ata gjithashtu e dinë se ‘Calais’ (kanali që lidh Francën me MB) është bërë gjithnjë e më i arritshëm, pasi shkëmbimi i informacionit me autoritetet franceze është tani më i ndërlikuar – lidhjet më të dobëta me agjencitë evropiane do të thotë që oficerët e Mbretërisë së Bashkuar duhet t’u kërkojnë atyre shqiptarë të dhëna që do të kishin marrë më parë nga francezët.

Me pak fjalë, ky është një problem shumë britanik, më konkretisht shumë konservator.

Aktualisht në Britaninë e Madhe jetojnë rreth 140 mijë shqiptarë, duke filluar nga punëtorët e ndërtimit te mjekët, nga avokatët te pastruesit, nga sipërmarrësit te akademikët. Shumica dërrmuese janë të integruar mirë: paguajnë taksa, rrinë në radhë, u kërkojnë falje objekteve të pajetë, betohen për besnikëri ndaj monarkisë.

Kur të gjithë etiketohen si kriminelë, dallimet mes tyre, historitë e tyre personale, kontributet e tyre në shoqëri, bëhen të padukshme. Ideali i demokracisë është marrë peng nga realiteti i shëmtuar i metaforave luftarake.

Kur një grup i tërë që i përket një pakice veçohet si “pushtues”, projekti i integrimit prishet. Mbetet vetëm dhuna, një botë e ndarë midis miqve dhe armiqve, që ushqen zemërimin dhe legjitimon armiqësinë.

Shqiptarët janë bërë viktimat e fundit të një projekti ideologjik që i ekspozon pakicat ndaj stereotipeve negative, ksenofobisë dhe racizmit, dhe të gjitha për hir të fshehjes së dështimeve të veta politike.

Fatkeqësisht, ata vazhdojnë ta shohin Mbretërinë e Bashkuar si një model stabiliteti, integrimi liberal dhe qeverisje të mirë. Ata njohin sigurisht trazirat e fundit: ishte përmes rrjeteve sociale shqiptare që zbulova memen që përshkruan Rishi Sunak si kryeministrin e muajit.

Por ata e trajtojnë atë si çudinë e radhës. Kjo mund të shpjegojë pse, megjithëse shqiptarët me të drejtë u ofenduan kur u quajtën pushtues, asnjëri prej tyre nuk vuri në dukje paradoksin e trajtimit të shqiptarëve si armiq nga njëra anë, ndërsa kërkonte që qeveria shqiptare të bashkëpunonte si të ishte mik nga ana tjetër.

Në përgjigje, autoritetet shqiptare thanë se shteti është i gatshëm të bashkëpunojë me Mbretërinë e Bashkuar për të zgjidhur “krizën” e migrantëve. Në fakt, ata kanë bashkëpunuar gjatë gjithë kohës, siç e pranoi edhe vetë Braverman. Edhe pse unë vetë jam skeptike për mundësinë e suksesit në bashkëpunimin me një qeveri që ka krijuar urgjencën që po përpiqet të zgjidhë.

Por çështja e vërtetë është ajo e moralit dhe jo e efikasitetit. Vërejtjet e Braverman-it ishin të kota, fyese dhe të dëmshme për dhjetëra mijëra shqiptarë që kontribuojnë për vendin e tyre të adoptuar, ndërkohë që mbartin traumën e braktisjes së vendlindjes së tyre.

Si qytetarë të Mbretërisë së Bashkuar, ne duhet të kërkojmë që ajo të japë dorëheqjen. Si qytetarë shqiptarë, duhet t’u kërkojmë autoriteteve shqiptare të refuzojnë bashkëpunimin pa kërkuar falje.