Pasuria kombëtare pasqyron doke dhe zakone që i trashëgon ndër shekuj, brenda një kombi.
Por, kur ajo kalon kufijtë, duke u mbrujtur hap pas hapi, shndërrohet në vlerë ndërkombëtare. “Kcimi i Tropojës” ka nisur rrugëtimin drejt UNESCO-s.
Drejtori i Trashëgimisë Jomateriale pranë Ministrisë së Kulturës, Arian Avrazi, për Albanian Post (AP) shpjegon sesi, “Komiteti Kombëtar i Trashëgimisë Jomateriale e shpalli ‘Kcimin e Tropojës’, Kryevepër Kombëtare të Trashëgimisë Jomateriale”.
Çdo të thotë për një tropojan dhe shqiptar “Kcimi i Tropojës”?
Profesor-koreografi Skënder Haklaj për AP-në rrëfen se, “Kcimi i Tropojës” ka lindur në luginën e Tropojës, në “kamt dhe shpatullat” e Bjeshkëve.
Ai i cilëson “kcimet tropojane si bjeshka, të lidhur në rrënjë e të ndarë në kreshta”.
Në vijim, Haklaj tregon sesi u bë një valltar profesionist, diçka e mbrujtur që në vegjëli.
“E kam në traditën familjare dhe e kam kërcy që i vogël. Teksa im atë t’u i ra çiftelisë me at zogun e lidhun në tra. Më thoshte ‘hajde sokol i babës se kërcen ti. Ia mun zogut ti’”, duke bërë një paralelizëm mes telave të çiftelisë me cicërimave të zogjve.
“Kcimi i Tropojës”, shpjegon profesori, “bazohet mbi pesë lëvizje, derivatet e veta. Mbi pesë lëvizjet kryesore për ta mësuar Kërcimin e Tropojës. Ndërsa çdo motiv të valles mund ta mësosh me tre lëvizje”.
Rrugëtimi i “Kcimit të Tropojës” drejt UNESCO-s
Merita e kandidimit të “Kcimit të Tropojës” në UNESCO u përket tropojanëve.
Sipas drejtorit Avrazi, “para tre-katër vitesh”, ky komunitet ka mbledhur firma nga qytetarët, duke i dërguar pranë Komitetit Kombëtar të Trashëgimisë Jomateriale.
30 marsi do të shënjonte dhe “finalizimin” e një procesi njëvjeçar.
Ka qenë ministrja e Kulturës, Elva Margariti, e cila në një postim në Facebook bëri me dije se “u firmos formulari i kandidimit të dukurisë së ‘Kcimit të Tropojës’ për ‘Representative List of Intangible Cultural Heritage of Humanity’ (lista përfaqësuese e dukurive të Trashëgimisë Kulturore Jomateriale te njerëzit)”.
Edhe Haklaj ka qenë pjesë e grupit të punës për kandidimin në UNESCO.
“Kam punuar si ekspert i kërcimit të Tropojës. Ku duhet të përkthesh çdo lëvizje, ca flet, ca tregon, sa e ka lashtësinë”, shprehet ai, duke theksuar se përse “Kcimi i Tropojës” duhet të bëhet pjesë e saj.
Folklori, sipas tij, “është konsolidu” kur kanë mbaruar përplasjet administrative të kufijve, të fisit.
“Megjithatë, tash fillon beteja me ambasadorët tonë në UNESCO për ta çuar deri në fitore”, thotë Haklaj për AP-në.
Dallimi midis valleve dhe kërcimit?
Në vijim të bisedës, profesori vë theksin te krahasimi midis valles dhe kërcimin që, sipas tij, kanë ndryshime të mëdha.
“Korpusi i valleve shqiptare ka një rregull: Te vallet, ecet nga e majta në të djathtë. Bahet hark deri në një rreth të plotë. Ecën të kapur dorë për dore, gisht për gisht, krah për krah”, thotë ai për AP-në.
Ndërsa kërcimi, sipas tij, nuk ka “kahje”.
“Nuk fillon nga e djathta në të majtë, apo nga e majta në të djathtë. E ka formacionin të shpërndarë. Kcen secili në mënyrën e vet”.
Pse “kcim” dhe jo kërcim?
Koreografi, i cili tashmë ka dy kurse kërcimi me plot 120 anëtarë, tregon arsyen pse kjo vepër kulturore cilësohet si “kcim” dhe jo “kërcim”.
“Në Tropojë, kërcim i thonë për shkak të impulsivitetit. 70% e tropojanëve janë impulsivë. Kcimit po ta bash kërcim, ia prish këtë impulsivitet. Se don atë ritmin at impulsivitetin”, shprehet ai.
Gjithashtu, kërcimit duhet t’i përshtatet dhe veshja, sipas profesorit.
“Në veprat koreografike ti trajton një motiv. P.sh të Ymere Gashit, dhe duhet t’i përshtatem atij motivi. Nëse është epik, duhet dhe rroba epike, nëse është lirike duhet dhe rroba lirike”, shpjegon ai duke na zbuluar një sekret.
“Në Tropojë ka shtatë kostume femrash, ça s’i ka kush”, thotë ai duke cilësuar se “tropojani mban një kostum për vete e shtatë për grun”.
Drejtori Avrazi ka treguar se “tropojanët” kanë qenë vetë ata, të cilët, bashkë me një grup pune, propozuan ta kalojnë në UNESCO, “Kcimin e Tropojës”.
“Konventa e Trashëgimisë Jomateriale, që është nënshkruar në Paris të 2003-shit, parashikon që, propozimet për këto dukuri të folklorit, duhet të vijnë nga komuniteti”, ka shpjeguar drejtori.
Grup i specialistëve “ka një vit” që ka punuar për të përmbyllur dosjen e kandidimit të “Kcimit të Tropojës”.
